Starość oczami Polaków: u siebie, z pomocą bliskich

Prawie trzy czwarte dorosłych Polaków (72%) myśli o swojej , w tym co ósmy (12%) – bardzo często, co piąty (22%) dość często, a prawie dwie piąte (38%) rzadko. Jedna czwarta ankietowanych (23%) nie rozmyśla o starości, a nieliczni (5%) deklarują, że nie muszą o niej myśleć, ponieważ są już starzy.

Zainteresowanie własną starością wzrasta wraz z wiekiem. O tym etapie życia często myśli co dwunasty respondent mający od 18 do 24 lat i prawie co drugi powyżej 55 roku życia. Z kolei nieinteresowanie się własną starością deklaruje mniej niż co dziesiąty badany mający przynajmniej 65 lat i co trzeci w wieku 18 – 34 lata.

Zastanawianie się nad własną starością zależne jest również od płci. Częste myślenie o starości deklaruje 38% kobiet i 28% mężczyzn. Należy jednak dodać, że w wylosowanej próbie średnia wieku kobiet jest wyższa niż mężczyzn – wynosi odpowiednio: 48 i 45 lat. Z analizy odpowiedzi osób z poszczególnych kategorii wiekowych wynika, że kobiety – prawie we wszystkich wyodrębnionych grupach – częściej myślą o starości. Jedynie wśród osób w wieku 25 – 34 lata kobiety i mężczyźni porównywalnie często myślą o tym etapie życia.

Kiedy młodośc, kiedy starość

Z szacunków badanych wynika, że trwa do 37 roku życia (średnia wieku 36,97). Od tego momentu rozpoczyna się wiek dojrzały, który trwa do ukończenia 63 lat (dokładnie 63 lat i 3 miesięcy). Po przekroczeniu tego wieku, zdaniem ankietowanych, zaczyna się starość.

Od lat obserwowany jest przesuwanie się granic młodości i starości w społecznym odbiorze. W kres młodości, według badanych, przesunął się o rok i dziewięć miesięcy, natomiast próg starości – o rok i siedem miesięcy.

Postrzeganie granic analizowanych etapów życia jest w znacznym stopniu uzależnione od wieku badanych. Dla osób starszych zarówno koniec młodości, jak i początek starości następuje później niż dla młodszych. Przesunięcia granic omawianych etapów życia, w ciągu ostatnich kilku lat, nie można w pełni wytłumaczyć wzrostem średniej wieku w porównywanych badaniach. Średnia wieku w badaniu z roku 2007 wynosiła 46 lat i 6 miesięcy, i tylko nieznacznie różni się od tegorocznej średniej wieku, która wynosi 47 lat.

Według najmłodszych ankietowanych (mających od 18 do 24 lat) młodość kończy się w wieku 32 lat i 7 miesięcy, a w opinii najstarszych (powyżej 65 roku życia) prawie 7 lat później – w wieku 39 lat i 3 miesięcy. Należy dodać, że według respondentów w wieku 55 – 64 lata młodość kończy się około 39 roku życia i tak ustalony kres młodości praktycznie nie przesuwa się wraz z wiekiem.

Dla najmłodszych badanych (18–24 lata) starość rozpoczyna się w wieku 59 lat i 9 miesięcy, natomiast dla najstarszych (mających 65 lat i więcej) – ponad 5 lat później, w wieku 65 lat i 5 miesięcy.

Według kobiet, niezależnie od wieku, kres młodości następuje później niż według mężczyzn: średnio o rok – trzy lata (w zależności od kategorii wiekowej). Ta sama zasada dotyczy wyznaczania progu starości. Ten okres życia rozpoczyna się zdaniem kobiet średnio o rok – do trzech i pół roku (w zależności od kategorii wiekowej) później niż według mężczyzn.

Młodość własnymi oczami

Z uzyskanych deklaracji wynika, że nieco ponad dwie piąte dorosłych mieszkańców Polski (42%) uznaje się za ludzi młodych, prawie dwie piąte (39%) – za osoby w średnim wieku, a jedna piąta (19%) za osoby starsze. Identyfikacje związane z wiekiem są stabilne – w ostatnich czternastu latach zmieniły się tylko w niewielkim stopniu.

Autoidentyfikacje wiążące się z wiekiem w znacznym stopniu pokrywają się ze społecznie ustanowionymi granicami analizowanych etapów życia. Okazuje się, że mniej więcej do czterdziestego roku życia Polacy uważają się za ludzi młodych. Trzeba jednak zaznaczyć, że o ile niemal wszyscy respondenci poniżej 30 roku życia uznają się za młodych, o tyle w grupie wiekowej 30–34 lata identyfikuje się w taki sposób 85% badanych, a wśród respondentów w wieku 35-39 lat już tylko 72%.

Za osoby w średnim wieku uważa się większość ankietowanych mających od 40 do 64 lat, natomiast z określeniem „starszy pan (starsza pani)” utożsamia się większość badanych w wieku 65 lat i więcej. Warto jednak dodać, że grupie wiekowej 65–69 lat za osoby starsze uważa się nieco ponad połowa ankietowanych, a ponad dwie piąte nadal postrzega siebie jako osoby w średnim wieku. Z kolei wśród respondentów powyżej 70 roku życia ośmiu na dziesięciu identyfikuje się z osobami starszymi, a tylko nieliczni uważają się za osoby w średnim wieku.

Boimy się starości

Dla zdecydowanej większości Polaków okres starości wiąże się z różnego rodzaju obawami. Jedynie nieliczni nie odczuwają lęku przed tym okresem życia (6%). Niezależnie od wieku i własnej sytuacji życiowej, respondenci myśląc o swojej starości niezmiennie najbardziej obawiają się chorób, niedołężności, utraty pamięci (73%). Ponad połowa (56%) boi się utraty samodzielności, bycia ciężarem dla innych, uzależnienia od innych ludzi. Jedna trzecia ankietowanych obawia się złych warunków życia, trudności z utrzymaniem się (32%), a także samotności i utraty osób bliskich (32%). O połowę mniejsze grupy badanych deklarują lęk przed (18%) oraz niepokój związany z niepewnością, z kim będą mieszkać i pod czyją będą opieką (16%). Co siedemnasty respondent (6%) obawia się, że będzie nikomu niepotrzebny.

Osoby starsze bardziej obawiają się cierpienia, natomiast młodsze – złych warunków życia, trudności z utrzymaniem się oraz , utraty bliskich. Lęk przed cierpieniem częściej też towarzyszy osobom gorzej wykształconym, a obawy związane ze złymi warunkami życia – badanym lepiej wykształconym oraz respondentom znajdującym się w trudniejszej sytuacji materialnej. Z kolei samotności, utraty bliskich bardziej obawiają się – poza młodszymi ankietowanymi – mieszkańcy największych, ponadpółmilionowych miast oraz badani znajdujący się w relatywnie dobrej sytuacji materialnej. Chorób, niedołężności, utraty pamięci stosunkowo najmniej obawiają się najmłodsi – w wieku 18–24 lata, a także badani z wykształceniem podstawowym. Natomiast niepewność co do tego, z kim będą mieszkać, pod czyją będą opieką na stare lata, częściej wyrażają osoby znajdujące się w trudniejszej sytuacji materialnej oraz badani z wykształceniem zasadniczym zawodowym.

Pomysł na spędzenie starości

Jak Polacy chcieliby zorganizować swoje życie na , kiedy będą potrzebowali pomocy? Prawie dwie trzecie (64%) chciałoby mieszkać we własnym mieszkaniu korzystając z doraźnej pomocy bliskich – rodziny, przyjaciół, sąsiadów. Co siódmemu ankietowanemu (15%) odpowiadałoby zamieszkanie razem z dziećmi, wnukami lub dalszą rodziną. Mniej więcej co dziesiąty respondent chciałby mieszkać we własnym mieszkaniu korzystając z odpłatnej stałej pomocy (8%) bądź z bezpłatnej opieki, np. pomocy społecznej, Czerwonego Krzyża, Caritasu lub innych wolontariuszy (3%). Pozostałe formy organizacji swojego życia na stare lata, takie jak: prywatny lub państwowy dom spokojnej starości, mieszkanie wspólnie z innymi starszymi ludźmi w celu wzajemnego wspomagania się, wskazywano sporadycznie. Warto zwrócić uwagę, że jedynie 3% badanych nie zastanawiało się nad tą kwestią i nie ma wyrobionego zdania w tej sprawie.